Όσοι ξέρουν, λένε πως αυτός που έχει πει μια φορά ψέματα, σίγουρα θα το ξανακάνει -και θα συνεχίσει να το κάνει σε όλη του τη ζωή. Και, απ’ ότι φαίνεται, υπάρχει μια επιστημονική εξήγηση γι’ αυτό. Μια ομάδα ερευνητών κατάφερε να εντοπίσει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος κάνει πιο εύκολη τη διαδικασία του να λέει κάποιος ψέματα, όσο τα ψέματά σου αρχίζουν να συσσωρεύονται, και μας παρέχουν βιολογικές αποδείξεις σχετικά με το γιατί τα «μικρά, αθώα ψέματα» καταλήγουν συνήθως σε χιονοστιβάδες σοβαρών ψεμάτων.
Στο Nature Neuroscience 2016 / Έρευνα : Tali Sharot τμήμα πειραματικής ψυχολογίας του University College London και οι συνεργάτες της, σχεδίασαν μια έξυπνη σπουδή προκειμένου να ελέγξουν τις ανέντιμες τάσεις των ανθρώπων ενώσω σάρωναν τους εγκεφάλους τους με ένα μηχάνημα fMRI (Λειτουργική απεικόνιση μαγνητικού συντονισμού). Οι επιστήμονες παρουσίασαν στους 80 ανθρώπους που συμμετείχαν στην έρευνα, ένα γυάλινο βάζο με κέρματα και έδωσαν διαφορετικά κίνητρα στον καθένα για το αν θα πουν ψέματα ή αλήθεια σχετικά με τα χρήματα που περιείχε το βάζο στον συνεργάτη τους. Σε ορισμένες περιπτώσεις, τόσο ο συμμετέχων όσο και ο συνεργάτης του, επωφελούνταν από το ψέμα. Σε κάποιες άλλες, επωφελούνταν μόνο ο συμμετέχων ή μόνο ο συνεργάτης (χωρίς να επιβαρύνεται κανείς τους). Σε ένα άλλο σετ σεναρίων, μόνο ένας από τους δύο επωφελούνταν από το ψέμα, αλλά εις βάρος του άλλου. Η Sharot κατέγραψε τις αλλαγές στους εγκεφάλους των συμμετεχόντων σε όλες τις περιπτώσεις, ενώ έπαιρναν κάθε φορά μια απόφαση.
Αυτό που διαπίστωσαν οι ερευνητές, ήταν πως όταν οι άνθρωποι ήταν ανέντιμοι, η δραστηριότητα σε ένα μέρος του εγκεφάλου που ονομάζεται αμυγδαλή -ο κόσμος της συναισθηματικής επεξεργασίας και της διέγερσης- άλλαζε. Με κάθε σενάριο, όσο περισσότερα ψέματα έλεγε ο συμμετέχων στο συνεργάτη του, τόσο λιγότερο ενεργοποιούταν η δραστηριότητα της αμυγδαλής στο fMRI. Αυτό ίσως οφείλεται στο ότι το ψέμα προκαλεί μεν συναισθηματική διέγερση και ενεργοποιεί την αμυγδαλή, αλλά με κάθε πρόσθετο ψέμα, η διέγερση και η συναισθηματική σύγκρουση που πραγματοποιείται όταν λες κάτι που είναι ψευδές μειώνεται σταδιακά, καθιστώντας έτσι ευκολότερο το να λες ψέματα.
Η Sharot διαπίστωσε επίσης πως η αμυγδαλή γίνεται λιγότερο ενεργή κυρίως όταν οι άνθρωποι ψεύδονται για να επωφεληθούν μιας κατάστασης. Με άλλα λόγια, το προσωπικό συμφέρον ενός ατόμου φαίνεται να τροφοδοτεί την ανεντιμότητα
«Μέρος της συναισθηματικής διέγερσης που βλέπουμε όταν οι άνθρωποι ψεύδονται, προκύπτει από τη σύγκρουση ανάμεσα στο πώς οι άνθρωποι βλέπουν τους εαυτούς τους και τις πράξεις τους», είπε η Sharot. «Οπότε, ψεύδομαι για προσωπικό όφελος, αλλά ταυτόχρονα αυτή η πράξη δεν ταιριάζει με την εικόνα που θέλω να έχω για τον εαυτό μου, η οποία είναι αυτή ενός τίμιου ατόμου. Είναι πιθανό πώς μαθαίνουμε από αυτό το σήμα διέγερσης… με λιγότερη συναισθηματική διέγερση, ίσως είναι λιγότερο πιθανό να δω την πράξη μου ως ασύμβατη με την αντίληψη που έχω για τον εαυτό μου».
Ο ερευνητές κατάφεραν επίσης να χαρτογραφήσουν το πώς κάθε ψέμα οδηγεί σε όλο και λιγότερη ενεργοποίηση της αμυγδαλής και ανακάλυψαν πως η μείωση της δραστηριότητας μπορεί να προβλέψει το πόσο θα αυξηθεί η ανεντιμότητα ενός ατόμου στην επόμενη δοκιμή. Απ’ ότι φαίνεται λοιπόν, η βιολογία υποστηρίζει ακράδαντα τη φράση που ακούμε πολύ συχνά «το ένα ψέμα, οδηγεί σε ένα ακόμα ψέμα».
Nature Neuroscience 2016 / Έρευνα : Tali Sharot τμήμα πειραματικής ψυχολογίας του University College London
