Η καταστροφή της χλωρίδας και της πανίδας στην Πεντέλη τα τελευταία χρόνια εξαιτίας των επαναλαμβανόμενων πυρκαγιών, αποτελεί ένα σοβαρό περιβαλλοντικό και κοινωνικό ζήτημα.
Τα τελευταία χρόνια, οι πυρκαγιές που ξέσπασαν στα βόρεια προάστια της Αττικής όπως στην Πεντέλη, στη Βαρυμπόμπη, στο Τατόι και στη Ροδόπολη είχαν καταστροφικές συνέπειες για το φυσικό περιβάλλον. Οι φωτιές αυτές έπληξαν σοβαρά τη βιοποικιλότητα, αφήνοντας πίσω τους καμένα δάση, αποδεκατισμένα οικοσυστήματα και σημαντική απώλεια ζωικών και φυτικών ειδών.
Απολογισμός σχετικά με την φωτιά του Αυγούστου 2024
Η μεγάλη πυρκαγιά του Αυγούστου 2024 προκάλεσε σοβαρές καταστροφές στο Πεντελικό Όρος και τις γύρω περιοχές της βορειοανατολικής Αττικής. Η φωτιά ξεκίνησε στον Βαρνάβα και εξαπλώθηκε ταχύτατα λόγω των ισχυρών ανέμων και της πυκνής καύσιμης ύλης, φτάνοντας μέχρι την Πεντέλη, τα Βριλήσσια, το Χαλάνδρι και τον Γέρακα .
Καταστροφές και επιπτώσεις
Καμένες εκτάσεις: Η φωτιά κατέκαψε μεγάλες δασικές εκτάσεις στο Πεντελικό Όρος, προκαλώντας σημαντική οικολογική καταστροφή.
Κατοικίες και υποδομές: Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, 24 σπίτια χαρακτηρίστηκαν «κόκκινα» (κατεδαφιστέα), 57 «κίτρινα» (έχρηζαν επισκευών) και 47 «πράσινα» (ελαφρές ζημιές) .
Απώλειες ζωής: Μια γυναίκα έχασε τη ζωή της στα Βριλήσσια, ενώ δεκάδες επιχειρήσεις και σπίτια υπέστησαν σοβαρές ζημιές .
Τρέχουσα κατάσταση και αποκατάσταση
Από την επόμενη ημέρα οι αρχές είχαν ξεκινήσει τις διαδικασίες αποκατάστασης, με έμφαση στην αποκατάσταση των κατεστραμμένων κατοικιών και υποδομών. Ωστόσο, η πλήρης αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος του Πεντελικού Όρους αναμένεται να απαιτήσει αρκετά χρόνια, δεδομένης της έκτασης της καταστροφής.
Χλωρίδα: Οι δασικές εκτάσεις που καταστράφηκαν αποτελούνταν κυρίως από πεύκα, θάμνους και ενδημικά φυτά. Μεγάλο μέρος αυτών των ειδών δεν μπορεί να ανακάμψει εύκολα, είτε λόγω της μεγάλης έντασης της φωτιάς είτε λόγω του γεγονότος ότι το έδαφος έχει υποστεί διάβρωση. Επιπλέον, η απουσία βλάστησης οδηγεί σε φαινόμενα πλημμυρών και ερημοποίησης.
Πανίδα: Η τοπική πανίδα όπως αλεπούδες, σκαντζόχοιροι, χελώνες, πουλιά και έντομα επλήγη σοβαρά. Πολλά ζώα πέθαναν από τη φωτιά ή από την έλλειψη καταφυγίου και τροφής τις επόμενες ημέρες. Η ισορροπία των οικοσυστημάτων έχει διαταραχθεί, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμες οικολογικές συνέπειες.
Σύμφωνα με τις αποφάσεις που έχουν ληφθεί από το κράτος «Κίνδυνοι και Προκλήσεις»:
Αναδάσωση: Απαιτείται σωστός σχεδιασμός ώστε να αποφευχθεί η εισαγωγή ξενικών ειδών και να προστατευθούν τα φυσικά οικοσυστήματα.
Ανασυγκρότηση οικοσυστημάτων: Πρέπει να ληφθούν μέτρα για την υποστήριξη της πανίδας, όπως η δημιουργία σταθμών τροφής και νερού για τα επιζώντα ζώα.
Πρόληψη μελλοντικών πυρκαγιών: Χρειάζονται αυστηρότεροι έλεγχοι και καθαρισμός δασικών εκτάσεων, καθώς και ευαισθητοποίηση του κοινού.
Το θεσμικό πλαίσιο αρμοδιοτήτων για την αποκατάσταση των περιοχών που επλήγησαν από την πυρκαγιά του Αυγούστου, ισχύει ότι:
- Ο καθαρισμός των ρεμάτων γίνεται από την Περιφέρεια
- Ο καθαρισμός και η αναδάσωση των εκτός σχεδίου περιοχών από τη Διεύθυνση Δασών και
- Ο καθαρισμός των αλσών και των πάρκων εντός σχεδίου από τον Δήμο
Αναδασώσεις από τον ΣΠΑΠ μετά τις περσινές καταστροφικές πυρκαγιές
Οι περσινές καταστροφικές πυρκαγιές άφησαν πίσω τους ανυπολόγιστες ζημιές στο φυσικό περιβάλλον, καταστρέφοντας πολύτιμα δασικά οικοσυστήματα και υποβαθμίζοντας τη βιοποικιλότητα της περιοχής μας. Αντιλαμβανόμενος την ανάγκη για άμεση αποκατάσταση, ο Σύνδεσμος Προστασίας και Ανάπλασης Πεντελικού (ΣΠΑΠ) έχει αναλάβει σημαντικές πρωτοβουλίες για την αναγέννηση των πληγεισών εκτάσεων.
Στο πλαίσιο του νέου προγράμματος αναδασώσεων, ο ΣΠΑΠ σε συνεργασία με Δήμους, περιβαλλοντικές οργανώσεις και εθελοντές, έχει προγραμματίσει εκτεταμένες δράσεις φύτευσης και αποκατάστασης. Οι ενέργειες περιλαμβάνουν όχι μόνο τη φύτευση χιλιάδων δενδρυλλίων ανθεκτικών στις μελλοντικές κλιματικές προκλήσεις, αλλά και τη συστηματική παρακολούθηση και φροντίδα τους, ώστε να εξασφαλιστεί η επιτυχία της αναδάσωσης.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην επιλογή αυτόχθονων ειδών, προσαρμοσμένων στις τοπικές κλιματικές και εδαφικές συνθήκες, ώστε να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των νέων δασών και να περιοριστεί ο κίνδυνος μελλοντικών καταστροφών. Παράλληλα, μέσα από δράσεις ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης, ενθαρρύνεται η συμμετοχή της τοπικής κοινωνίας και των σχολείων στην προσπάθεια προστασίας και αναγέννησης του φυσικού πλούτου.
Η αποκατάσταση των καμένων εκτάσεων είναι μια μακροχρόνια διαδικασία που απαιτεί συνεχή προσπάθεια, επιμονή και συνεργασία όλων. Ο ΣΠΑΠ, πιστός στο όραμά του για ένα ζωντανό και υγιές Πεντελικό Όρος, καλεί όλους τους πολίτες να γίνουν μέρος αυτής της μεγάλης προσπάθειας, συμβάλλοντας ενεργά στη διατήρηση και την ανανέωση του φυσικού μας περιβάλλοντος.
Μέσα από τη δύναμη της συλλογικότητας και με σεβασμό στη φύση, μπορούμε να ξαναδώσουμε ζωή στα δάση μας και να αφήσουμε μια πολύτιμη παρακαταθήκη στις επόμενες γενιές.
Ο Δήμος Πεντέλης, σε συνεργασία με κρατικούς φορείς, ιδιωτικές εταιρείες και εθελοντικές οργανώσεις, έχει αναλάβει σειρά δράσεων για την αναγέννηση του δάσους
Ο Δήμος Πεντέλης, σε συνεργασία με κρατικούς φορείς, ιδιωτικές εταιρείες και εθελοντικές οργανώσεις, έχει αναλάβει σειρά δράσεων για την αναγέννηση του δάσους μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές του Αυγούστου 2024. Οι προσπάθειες αυτές επικεντρώνονται σε αναδασώσεις, αντιδιαβρωτικά έργα και περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση.
Αναδασώσεις σε καμένες περιοχές
Σημαντικές αναδασώσεις πραγματοποιήθηκαν σε εμβληματικά σημεία της Πεντέλης:
Ιερά Μονή Πεντέλης: Με χρηματοδότηση της εταιρείας NOVA, φυτεύτηκαν 5.200 δέντρα σε έκταση περίπου 70 στρεμμάτων. Η Nova, ως ανάδοχος, σε στενή συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Δασών και τη Γενική Διεύθυνση Δασών και Δασικού Περιβάλλοντος του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Ενέργειας (ΥΠΕΝ), καθώς και με το Δασαρχείο Πεντέλης, έχει αναλάβει τη φύτευση και φροντίδα 5.400 δέντρων.
Μέσω του έργου αυτού αναπλάθεται ο δασικός ιστός της Ι.Μ. Πεντέλης που φιλοξενεί το εξέχουσας ιστορικής και θρησκευτικής σημασίας υστεροβυζαντινό κτίριο της Ιεράς Μονής, καθώς και το Διορθόδοξο Κέντρο της Εκκλησίας της Ελλάδος
Λόφος Αστεροσκοπείου Πεντέλης (Κουφού): Με τη στήριξη της εταιρείας Τ&T, φυτεύτηκαν 7.400 δέντρα σε έκταση περίπου 105 στρεμμάτων. Ο Αστρονομικός Σταθμός Πεντέλης αποτελεί μια βασική εγκατάσταση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών (ΕΑΑ), του παλαιότερου ερευνητικού ιδρύματος στην Ελλάδα και ενός από τα πρώτα αστεροσκοπεία στην Ευρώπη.
Βαγιάτι και Κοκκιναράς: Στις 22 Δεκεμβρίου 2024, πραγματοποιήθηκαν αναδάσωση στις περιοχές Βαγιάτι και Κοκκιναρά του Πεντελικού, από την Δασική υπηρεσία και την Τράπεζα Πειραιώς .
Ο Σύνδεσμος Δήμων για την Προστασία και Ανάπλαση του Πεντελικού (ΣΠΑΠ) και ο Δήμος Πεντέλης σε συνεργασία με το «Όλοι Μαζί Μπορούμε και στο Περιβάλλον», πραγματοποίησε την 1η Εθελοντική Αναδάσωση την Κυριακή 20 Νοεμβρίου 2022. Στην περιοχή που κάηκε από την πυρκαγιά του καλοκαιριού που μας πέρασε και συγκεκριμένα στο χώρο πίσω από το Νοσοκομείο «Παίδων Πεντέλης». Η δράση αυτή πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία και πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή ευαισθητοποιημένων πολιτών και παιδιών.
Τα δένδρα που φυτεύτηκαν ήταν όλα πλατύφυλλα και βραδύκαυστα και αγοράστηκαν με χρήματα που διέθεσε το ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ και τα οποία προήλθαν από την μεγάλη φθινοπωρινή συναυλία του 2024, αλλά και άλλες δράσεις του ΟΛΟΙ ΜΑΖΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ. Η δράση αυτή σαν κύριο στόχο την αποκατάσταση της καμένης περιοχής από την πρόσφατη πυρκαγιά του καλοκαιριού αλλά και την απομάκρυνση καμένων δένδρων και θάμνων από την περιοχή.
Η Παπαστράτος μέσα από την εταιρική Στρατηγική Βιώσιμης Ανάπτυξης, ανέλαβε δράση με στόχο να δώσει ξανά πνοή στην Αττική με ένα εκτεταμένο πρόγραμμα που υλοποιείται εδώ και περίπου δύο χρόνια. Στις 19 Μαρτίου 2024, πάνω από 150 εθελοντές φύτεψαν τα πρώτα 800 από τα 35.000 δέντρα σε έκταση 500 στρεμμάτων στην πηγή Καρακαντά.
Επιπλέον, η εταιρεία LAMDA Development σε συνεργασία με το Δήμο Πεντέλης υποστήριξε δενδροφύτευση στο αλσύλλιο του Αγίου Νικολάου, με τη συμμετοχή μαθητών του Κρυστάλλειου Δημοτικού Σχολείου, προωθώντας την περιβαλλοντική ευαισθητοποίηση. Συγκεκριμένα για την αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος, η εταιρεία ανέλαβε τη δενδροφύτευση δύο εκτάσεων, τόσο στο ρέμα Παναγούλη με 700 δέντρα σε 27 στρέμματα όσο και στο αλσύλλιο του Αγ. Νικολάου με 200 δέντρα που βρίσκεται δίπλα ακριβώς από το Κρυστάλλειο Δημοτικό Πεντέλης. Μάλιστα, στις 7 Μαρτίου, παρουσία της Δημάρχου Πεντέλης Νατάσας Κοσμοπούλου, του Περιφερειάρχη Αττικής Νίκου Χαρδαλιά και της Chief Marketing & Communications Officer της LAMDA Development Σίσσυ Ηλιοπούλου, οι μαθητές του εν λόγω σχολείου δενδροφύτευσαν την περιοχή και στο εξής, έχουν αναλάβει να φροντίζουν τα νέα δέντρα και να παρακολουθούν την εξέλιξή τους.
Συγκεκριμένα, η στήριξη της LAMDA Development προς το Δήμο Πεντέλης περιλαμβάνει:
Ένα νέο προστατευτικό κιγκλίδωμα 280μ, το οποίο έχει τοποθετηθεί κατά μήκος του Ρέματος Παναγούλη. H προσθήκη αυτή ενισχύει την ασφάλεια των κατοίκων και επισκεπτών της περιοχής, καθώς το κιγκλίδωμα προστατεύει από τον κίνδυνο πτώσης σε ένα ιδιαίτερα απόκρημνο σημείο, όπου, μέχρι πρότινος, η πυκνή βλάστηση αποτελούσε ένα φυσικό μέτρο προστασίας.
18 νέα κλιματιστικά στο Γυμνάσιο και το Λύκειο Πεντέλης, με στόχο την αναβάθμιση του κλιματισμού για την αδιάλειπτη εκπαιδευτική διαδικασία, εξασφαλίζοντας ένα άνετο και πιο ποιοτικό περιβάλλον για μαθητές και εκπαιδευτικούς.
Αναδάσωση 27 στρεμμάτων, τόσο στην πλαγιά του ρέματος Παναγούλη καθώς και στο αλσύλλιο Αγ. Νικολάου δίπλα από το Κρυστάλλειο Δημοτικό Σχολείο Πεντέλης. Μια πρωτοβουλία που μεταμορφώνει το τοπίο, με στόχο την αποκατάσταση της χλωρίδας και την αναγέννηση του φυσικού περιβάλλοντος, αλλά και της δημιουργίας μιας αντιπυρικής ζώνης στην περιοχή, μέσω της επιλογής ειδών δένδρων που ενισχύουν την προστασία από πυρκαγιές.
Στρατηγική αναδάσωσης
Το σχέδιο δράσης για την αναδάσωση βασίζεται σε δύο πυλώνες:
Τεχνητή αναδάσωση: Εφαρμόζεται σε περιοχές που έχουν υποστεί επανειλημμένες πυρκαγιές, με στόχο την αποκατάσταση του δασικού οικοσυστήματος.
Φύτευση δέντρων που δεν μετατρέπονται εύκολα σε καύσιμη ύλη: Επιλέγονται είδη που μειώνουν τον κίνδυνο μελλοντικών πυρκαγιών, σε αντίθεση με τα πεύκα και τις ελιές.
Οι αναδασώσεις που πραγματοποιούνται με τον Δήμο Πεντέλης ή σε συνεργασία με αυτών, τα φυτά που φυτεύονται είναι πλατύφυλλά και γενικά βραδύκαυστα σε περίπτωση πυρκαγιάς. Αυτό που επισημαίνει η Δήμαρχος είναι όχι στα πεύκα που καίγονται εύκολα και με τα κουκουνάρια τους μεταδίδουν τη φωτιά σε μεγάλη απόσταση . Αντίθετα το Δασαρχείο φυτεύει κυρίως πεύκα .
Βελανιδιές και ακακίες αντί για πεύκα
Χαρίζουν δροσιά και δεν μεταδίδουν τη φωτιά πολύ γρήγορα. Πλατύφυλλα είδη δέντρων και θάμνων, βελανιδιές, ακακίες, κουμαριές, πικροδάφνες θα μπορούσαν να φυτευτούν στις λεγόμενες ζώνες μείξης δάσους πόλεων και οικισμών. Τα δέντρα αυτά δεν μεταδίδουν τη φωτιά σε μεγάλη απόσταση, όπως συμβαίνει με τα κουκουνάρια των πεύκων. Και μπορούν να δημιουργήσουν ένα είδος αντιπυρικής ζώνης, ένα «πράσινο φράγμα», προκειμένου να μην επεκτείνεται εύκολα η πυρκαγιά στον οικιστικό ιστό ή και σε διπλανά δάση.
Αντιδιαβρωτικά έργα στα πρανή των ρεμάτων
Μετά από επίμονες προσπάθειες τις Δημάρχου Πεντέλης ο Περιφερειάρχης ανταποκρινόμενος ξεκίνησε τα αντιδιαβρωτικά έργα στα πρανή των ρεμάτων που εγκυμονούσαν κινδύνους.
Η αρχή έγινε επί της οδού Καλλισίων στην Δ.Ε Πεντέλης που είχε υποχωρήσει το πρανές του ρέματος που συγκρατούσε το οδόστρωμα .
Επί της οδού Αγίου Σύλλα στην Δ.Ε Νέας Πεντέλης στο σημείο στο οποίο από κάτω περνά το ρέμα του Αγίου Σύλλα (γεφυράκι) και εισέρχεται στο Πρώην Ναυτικό Νοσοκομείο (ΝΙΕΘ) όπου είχε μεγάλη καθίζηση.
Επί της οδού Σκουζέ στην Δ.Ε Νέας Πεντέλης όπου είχε υποχωρήσει το πρανές του ρέματος από καθίζηση του οδοστρώματος
Επί της οδού Γλάδστωνος και Κωλέττη στην Δ.Ε Πεντέλης που επίσης είχε υποχωρήσει το πρανές του ρέματος από καθίζηση .
Αντιδιαβρωτικά έργα κυρίως «κομποδέματα» στις πλαγιές
Παράλληλα πάλι με πίεση της Δημάρχου Πεντέλης στις 12 Νοεμβρίου 2024, ξεκίνησαν αντιδιαβρωτικά έργα κυρίως «κορμοδέματα» αρχικά στις πλαγιές του λόφου της Μικρής Καλλιθέας, στη θέση «Κρύα Βρύση» στην περιοχή του Στρατιωτικού Νοσοκομείου 414 της Δ.Κ. Πεντέλης και στην παραρεμάτια περιοχή της οδού Περικλέους στην Δ.Κ. Νέας Πεντέλης, με στόχο την πρόληψη πλημμυρικών φαινομένων και την προστασία των κατοίκων.
Συνεργεία του Δασαρχείου, σε εφαρμογή των σχετικών μελετών, με την εποπτεία του Δήμου, εργάστηκαν για την ταχεία κατασκευή των κορμοδεμάτων. Τοποθετήθηκαν και στερεώθηκαν οι κορμοί με στόχο την αποτροπή της διάβρωσης των εδαφών από τις φθινοπωρινές βροχοπτώσεις και τη συγκράτηση της ορμής των ομβρίων υδάτων και των φερτών υλικών, αλλά και τη διευκόλυνση της φυσικής αναδάσωσης.
Οι προσπάθειες αυτές αποσκοπούν στην αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος της Πεντέλης και στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της περιοχής απέναντι σε μελλοντικές περιβαλλοντικές προκλήσεις.
